De Boxteler Bahn, of in goed Nederlands "Duits Lijntje". De toeristische kwaliteit van de voormalige NBDS-spoorlijn Boxtel-Wesel wordt door de lokale VVV aangegrepen om her en der informatieborden te plaatsen, maar ook routeschildjes op sommige delen, hoewel op het Duitse deel langs niet alles van de spoorlijn begaanbaar is. Wij gaan nu het Duitse deel van de lijn zo goed mogelijk volgen: er over heen, en waar dat niet kan: zoveel mogelijk contactpunten opzoeken.

Ten oosten van Gennep, nabj de Looiseweg. Wij beginnen waar we vorig jaar eindigden: op de Nederlands-Duitse grens bij Hommersum. De brug over de Kendel markeert de exact de grens. Aan de Duitse zijde ligt nog een oud landhoofd.

Hommersum, Mohlenbruch. Duitse kilometrering: 40.2. De eerste meters op Duits gebied zien er niet veelbelovend uit. Ergens tussen deze bomen moet de spoorlijn zijn weg richting Wesel gezocht hebben.

Hommersum, Hooge Weg, km. 40.0, gezien in de richting Gennep. De bomen op de achtergrond zijn de bomen van de vorige foto.

Hommersum, Transformatorweg, km. 39.6. Links in een achtertuin van een huis aan de Viller is nog een stuk spoordijk te zien. Daar moet ook wachthuis 53 gestaan hebben, de eerste wachtpost op Duits gebied.

Hommersum, bij de Römerweg. Stuk spoordijk bij km. 39.3.

Bij Hommersum, langs de Klockscher Weg bij km. 39.0 is nog een stuk ingraving herkenbaar.

Hier treffen we ook afrasteringen aan van oude houten dwarsliggers, bij sommige hangen de onderlegplaten er nog aan.

Dichtgegroeide ingraving bij km. 38.7, vlak voor de Maas Strasse ten westen van Hassum.

De spoorlijn stak hier schuin de Maas Strasse over (km. 38.3). Op deze hoogte heeft wachthuis 54 gestaan.

Gewelfde duiker van 70 cm. breed ten oosten van de Maas Strasse, bij km. 38.250.

Als voormalig spoortunnelinspecteurs kunnen wij het uiteraard niet laten om de binnenzijde van de duiker aan een kleine inspectie te onderwerpen.

Het is ook de snelste manier om de andere zijde te kieken, waar het metselwerk enigszins anders, maar ai, wat een felle zon en harde schaduwen...

Ter hoogte van de duiker begon ook het emplacement van Bahnhof Hassum uit te waaieren, maar het eerste deel is geheel dichtgegroeid en ook particulier terrein geworden.

Om de particulierheid van het terrein te onderstrepen dient deze slagboom bij een toegang naar de voormalige laad- en losplaats aan de Güterweg. Wij menen hierin een oude spoorboom te herkennen.

De voormalige laad- en losplaats van Bahnhof Hassum (km. 38.0). Het hoofdgebouw, dat aan de noordzijde van het spoor stond, is niet meer aanwezig...

Maar de loods van de douaneloods is als particulier woonhuis nog aanwezig. Sinds 1985 woont hier de "Wahnsinnige Puppenspieler".

We treffen nog wel enkele sporen aan die wijzen op de aanwezigheid van de Waanzinnige Poppenspeler, zoals de restanten van dit sadistisch ingemetselde popje. Inzet rechtsboven: hetzelfde popje zoals dat in 2008 nog bestond.

Even nog meer terug in de tijd, naar 9 maart 2003, toen wij voor het eerst in Hassum waren. Het stationsterrein was toen nog min of meer vrij toegankelijk en er stond het een en ander aan spoorwegparafernalia, zoals een half uitgebrande stuurstandwagen (Steuerwagen).

En deze met raampjes getooide goederenwagen. Vermoedelijk allemaal toebehorend aan de Waanzinnige Poppenspeler.

Armsein op het stationsterrein van Hassum anno 2003.

En een golfplaten telefoonkastje, zoals vroeger overal langs de DB-sporen kon worden aangetroffen.

Terug weer naar de harde realiteit van 2022. Van het Bahnhof Hassum resteren ook nog enkele andere loodsen ("Kolonialwaren"), o.a. een enigszins vervallen gebouw met een laadbordes aan de straatzijde. Helemaal achteraan staat nog een gebouw dat aan de Hassumer Mölkerei toebehoorde.

In de tuin van een huis aan de Bahn Strasse (voormalige Mölkerei) staat deze hardstenen grenssteen, die mogelijk van spoorse origine is. Op deze hoogte stond ook wachthuis 55 (km. 37.8).

Aan de oostzijde van het station (Bahnstrasse) is de spoordijk nog herkenbaar. Het locomotiefje is denken wij een overblijfsel van een carnavalsoptocht en is nu een soort kippenhok.

Dichtgegroeid spoortracé aan de Mühlenweg (km. 37.2)

Enkele oude stukken spoorstaaf bewaken dit ontoegankelijke stuk van de spoorlijn .

Voormalige spoorwegovergang Mühlenweg ten oosten van Hassum.

Begroeide spoordijk bij de Berkenweg (km. 36.7).

Dezelfde begroeide spoordijk, maar dan weer een overweg verder, bij de Hommersumer Strasse (km. 36.3)

Spoorwegovergang Hommersumer Strasse. Op de voorgrond piept nog een stuk spoorstaaf door het asfalt!

Een van de huizen bij de overweg in de Hommersumer Strasse is van oorsprong wachthuis 56 (km. 36.3).

Bij km. 35.9 bevindt zich nog een gewelfde duiker in de spoordijk. Helaas kunnen we er niet bijkomen, dus maar even een afstandshot met telelens gemaakt. Jammer ook van die hinderlijke afrastering ervoor.

Begroeide spoordijk aan de Calculatorweg bij Asperden (km. 35.7).

Begroeide spoordijk bij km. 35.4 bij Asperden. Op deze hoogte stond wachthuis 57.

Spoordijk bij km. 35.0 bij Asperden (Bahnweg).

Na enig graafwerk vinden we hektometersteen 34.9 in de spoordijk.

Spoordijk bij km. 34.8 bij Asperden (Bahnhweg).

Vlak voor de halte Asperden staat nog een stuk spoorstaaf verticaal langs de spoordijk. Vermoedelijk heeft hier een aankondigings- of snelheidsbord op gezeten.

Bij de halte Asperden ligt deze betonnen duiker naast de spoordijk. Deze is vermoedelijk gebouwd om het perron over de spoorsloot te kunnen uitbreiden. De rode auto staat op het perron van de halte Asperden.

Of eigenlijk staat de auto IN het perron van Asperden. Links de perronrand en geheel links het begroeide spoortracé.

Haltegebouw Asperden (km. 34.5).

Haltegebouw Asperden aan de Triftstrasse te Asperden.

Perronzijde en perronrand van het haltegebouw Asperden.

Voorbij het haltegebouw is het spoortracé verdwenen achter hoge hagen en in achtertuinen van huizen (Feldweg).

Aan het einde van de Feldweg is nog wel een rommelig terrein dat wijst op de aanwezigheid van een vroegere laad- en losplaats hier.

Asperden, Feldweg, km. 34.1. Het spoortracé richting Wesel is nog vaag herkenbaar.

Asperden, Asperdener Strasse, km. 33.9. Hier stak het spoor de weg over. Links nog goed herkenbaar de begroeide spoordijk, maar dit gedeelte is niet toegankelijk. Rechts stond wachthuis 59. Verderop wordt het spoor doorsneden door Landstrasse 9, dus hier kunnen we even niet goed terecht. Jammer, want er kan daar ook nog ergens een duiker verstopt zitten.

Pas aan de oostzijde van de Landesstrasse pikken we het dichtbegroeide spoortracé weer op. Hier bij de Siemensstrasse op het industrieterrein van Goch. (ca. km. 33.0).

Dichtgegroeid spoortracé bij de Hervoster Strasse te Goch (km. 32.3). Op deze hoogte stond wachthuis 60.

De aanloop naar de spoorbrug over de Niers aan de westkant van Goch. Rechts het spoortracé.

Niersbrug te Goch bij km. 32.0. Tegenwoordig in gebruik als voetgangersbrug. In de pijlers zijn de granaatinslagen uit WO2 nog zichtbaar.

Niersbrug te Goch.

Niersbrug te Goch.

Niersbrug te Goch.

Industrieterrein Kettelerstrasse te Goch, km. 31.8.

Bij de Feldstrasse te Goch, km. 31.6. Het spoor lag langs het bakstenen fabrieksgebouw. Hier wordt de boog naar rechts ingezet voor de aansluiting op de spoorlijn Kleve-Köln.

Hier stak het spoor de Klever Strasse over (km. 31.3) en boog nog verder naar rechts. Het is verleidelijk om te denken dat het struweel op de spoordijk lag, maar uit ons onderzoek bleek dat de spoordijk iets naar links opgeschoven is. Het spoor lag rechts op de foto.

Deze foto toont de plek waar de Britse militairen in 1945 een verbindingsboog naar het noorden naar de spoorlijn naar Kleve gebouwd hebben, maar daarvan is niets meer te zien. Zie de volgende dia voor een kaartje.

Aansluiting van de NBDS-spoorlijn op de lijn Kleve-Köln, met in oranje de militaire verbindingsboog uit 1945 om vanuit de richting Gennep zonder kopmaken direct richting Kleve / Emmerich te kunnen rijden. Voor wachthuis 61 en het seinhuis: zie de volgende dia's.

Wachthuis 61 aan de Klever Strasse te Goch.

Stellwerk Goch aan de spoorlijn naar Kleve. De lijn uit Gennep lag achter het seinhuis, dat dus als het ware in de vork van de spoorlijnen stond. Het seinhuis is tegenwoordig niet meer in gebruik.

De spoorlijn naar Kleve, ter hoogte van het Stellwerk Goch. De lijn uit Gennep lag rechts langs het spoor uit Kleve.

Bahnhof Goch, noordzijde, met links het Stellwerk Goch en een trein naar Kleve.

Perron van het station Goch. Het NBDS-spoor lag aan de linkerzijde.

Bahnhof Goch, met binnenkomende trein naar Kleve.

Het hoofdgebouw van het Bahnhof Goch (km. 30.4) is naar Duitse begrippen een fraai stationsgebouw uit de wederopbouwperiode.

Overwoekerde sporen van de vroegere veelading van station Goch.

Stellwerk Gf aan de zuidzijde van het station (km. 30.1) aan de Kalkarer Strasse.

Spoor naar Köln, gezien vanaf de Kalkarer Strasse te Goch, met rechts het tracé van de lijn naar Wesel.

Katrolrestanten bij de Kalkarer Strasse.

Eén overweg verder, bij de Gartenstrasse. Rechts de spoorlijn naar Köln, links (langs dat oude gebouw) het tracé van de lijn naar Wesel. De beide spoorlijnen lopen hier iets uit elkaar.

Eveneens bij de Gartenstrasse, in zuidelijke richting. Links de lijn naar Köln en rechts lag het spoor naar Wesel.

Het spoor naar Wesel moet zo'n beetje langs of door die houtloodsen gegaan zijn. Deze foto is gemaakt vlak voor de spoorbruggen over de Niers.

De Niers te Goch. Rechts de spoorbrug voor de lijn naar Köln en links een voetgangersbrug die min of meer op de plek van de spoorbrug voor de NBDS-lijn ligt.

Een historische foto van dezelfde situatie, maar dan in zuidelijke richting gezien. Links op de achtergrond de brug in de spoorlijn naar Köln. Deze foto uit ca. 1913 komt uit een gedenkboek van de NBDS (collectie Het Utrechts Archief).

Ter hoogte van de Schützenstrasse stak de NBDS-lijn met een viaduct de Vossheiderstrasse over. De spoorlijn lag hier al tamelijk hoog om de klim voor een ongelijkvloerse kruising met de lijn naar Köln te maken. Maar van een hoge spoordijk is hier helemaal niets terug te vinden.

De straatnaam An der Rampe herinnert nog wel aan de hoge spoordijk die hier tot ca. 1948 gelegen heeft.

Ter verduidelijking van de situatie hier nog twee oude topografische kaarten van Goch. Links de oorspronkelijke situatie met de spoorlijn naar Xanten/Wesel die rechtsonder met een boog en een viaduct over de lijn naar Köln voerde. Rechts de na-oorlogse situatie, waarbij de de lijn richting Xanten direct aansloot op het spoor uit Keulen. Na opheffing van het spoor naar Xanten is op het tracé een verkeersweg aangelegd.

Die huidige situatie ziet er zo uit, met op de voorgrond het lage spoor naar Kôln en op de achtergrond de hooggelegen Südring die ongeveer op de plaats van de NBDS-lijn ligt.

Nog een foto uit het gedenkboek van de NBDS uit 1913, met de vrije kruising te Goch van de lijn naar Wesel over de lijn Kleve-Köln. De vorige foto maakten wij rechts vanaf het lage spoor.

Een blik vanaf de Südring op het spoor naar Köln. Links An der Rampe en de verdwenen NBDS-dijk.

Terug met de voetjes op de aarde. Bij de Weseler Strasse werd na de oorlog een lage verbindingsbaan gemaakt naar de NBDS-lijn die hier gelegen moet hebben.

Goch, Weseler Strasse. Rechts het tracé van de naoorlogse verbindingsbaan naar de NBDS-lijn.

In de jaren '70 is over een lengte van ca. 10 km. de Uedemer Strasse over de NBDS-lijn gewalst. Links sloot de verbindingsbaan die we bij de vorige foto noemden.

Langs de Uedemer Strasse staat nog goed verscholen wachterswoning 65 (km. 28,6).

Kaarsrecht stevent de Uedemer Strasse richting Xanten en Wesel. We hoeven hier niet veel spoorse relicten meer te verwachten. Tot Uedem zijn onder deze weg verdwenen een (3e) spoorbrug over de Niers (km. 26,7), twee bruggen over de Ley-Graben (km. 25.0 en 24.3) en een viaduct over een weg bij km. 23.2.

Wij nemen nog wel even de moeite om de plek van de 3e spoorbrug over de Niers te aanschouwen, maar zoals te verwachten geen spoorse relicten.

Hoewel: deze dwarsliggers langs het weiland, met de onderlegplaten er nog aan, geven wel te denken.

Deze kleine attractie in de vorm van een overhaalschuitje laten wij ons niet ontglippen. Het terras van "Jan an de Fähr" lonkt ook aantrekkelijk, maar wij laten ons niet verleiden, want het spoor naar Wesel is nog een lange weg.

Iets verderop, bij Kalbeck, is een parkeerplaats langs de weg met een "monument" ter ere van de Boxteler Bahn.

En enkele kilometers verder langs de autoweg het station van Uedem (km. 22.5).

Het voormalige stationsgebouw van Uedem is op weinig smaakvolle wijze verbouwd tot woningen.

De andere zijde van het voormalige station van Uedem.

Monument met "Formsignale" bij het station van Uedem.

Vanaf Uedem gaat de weg nog enkele kilometers door (het heet hier trouwens Boxteler Bahn...). Vlak voor Uedemerfeld buigt de weg naar rechts en verlaat dan het spoortracé.

Wij slaan dus gauw links af, precies bij wachthuis 73 (km. 20.4).

Vanaf wachthuis 73 gaat het spoortracé verder als keurig geasfalteerd fietspad. Toen wij hier 13 jaar geleden (klik!) voor het laatst waren, was het nog een zandpad...

Voor Uedemerfeld leek het oude onverharde spoortracé weer terug te keren, maar die vreugd was maar van korte duur.

Duiker in de Unterer Leygraben bij km. 19,9 (foto uit 2009).

Voormalige halte Uedmerfeld (km. 19.7).

Het geasfalteerde fietspad gaat kaarsrecht verder. Langzaam maar zeker stijgt de Boxteler Bahn...

Met een telelens is trouwens goed te zien dat het helemaal niet zo keurig en kaarsrecht geasfalteerd is...

Duiker in de Mittlerer Leygraben bij km. 19.450 (foto uit 2009).

Poort in de Holländische Strasse bij km. 18.5 bij Uedemerbruch. De spoordijk heeft hier een aardige hoogte gekregen.

Kaarsrecht, slingerend en geasfalteerd fietspadtracé tussen Uedemerfeld en Uedemerbruch.

Poort in de Marienbaumer Strasse te Uedemerbruch (km. 18.0). Boven op de spoordijk een reconstructie van het haltegebouwtje.

Zelfde foto, zes weken later, als het voorjaar in volle hevigheid is losgebroken.

Haltepunkt Uedemerbruch, met het spoor op het perron...

Voorbij Uedemerbruch eindigt de asfaltterreur abrupt en moeten de fietsers met een haarspeldbocht afdalen naar maaiveldniveau.

Zelfde situatie, zes weken later.

En zo gaat het als een modderig zandpad verder richting Xanten en Wesel.

Van modder is trouwens zes weken later helemaal geen sprake. Wij gaan monter te voet verder op deze fraaie voorjaarsdag (2e paasdag 2022).

Het verdwenen viaduct bij km. 17.5 (Bohnenstrasse) (zie ook deze foto (klik!) voor de situatie in 2009).

Maar we hebben ook nog een foto uit 2003, uit de tijd dat die stenen nog keurig op elkaar zaten en toen we deze lijn voor het eerst bezochten. Volgens ons heeft de plaatselijke boer het viaduct persoonlijk afgebroken om met zijn hooiwagens naar het belendende weiland te kunnen rijden.

De plek van wachtpost 74 (km. 17.3), op het punt waar de spoordijk overgaat in een ingraving.

Het begin van de ingraving in het Reichswald bij Labbeck.

Net als in 2009 is ook nu geen sprake van een vrije doortocht door de ingraving.

Die ingraving is trouwens op een zeker moment behoorlijk indrukwekkend en roept associaties op met de ingraving bij Oosterbeek.

Het levert in ieder geval stemmige lenteplaatjes op.

Zicht vanaf de rand van de ingraving in het spoorravijn tussen Uedemerbruch en Labbeck. Op deze hoogte moet trouwens ook nog een viaduct gelegen hebben, maar dat is al in de jaren vijftig afgebroken en lijkt geen sporen nagelaten te hebben.

Wel treffen we aan de rand van het ravijn enkele van deze paaltjes aan, waarvan we onmiddellijk dachten dat het NBDS-eigendomsstenen waren...

...maar die ons ook weer aan het twijfelen brachten, want hoe moeten we 352 rijmen met onze spoorlijn? Vermoedelijk zijn dit paaltjes die de randen van de bospercelen aanduiden in het Reichswald.

Terug weer naar de diepte van het ravijn.

Die bij de Reichswaldstrasse wat minder diep wordt.

Hier lag in 2009 nog een viaduct (klik!), maar nu een saaie (fauna-)buis in een domme dam. De weg die er overheen voert, gaat naar Villa Reichswald.

Villa Reichswald dus, nog steeds een geliefde pleisterplaats.

Villa Reichswald was van oorsprong een soort vakantieoord voor NBDS-personeel.

Terug naar het spoor, we kijken nog even om naar de buis in de dam.

En vervolgen onze weg richting Labbeck.

Maar opeens voegt zich een asfaltlint op het spoortracé. We moeten de bittere realiteit onder ogen zien dat het landelijke bosweggetje dat de Boxteler Bahn ooit was, veranderd is in een high-tec Freizeits-gebeuren met ontelbare gehelmde e-bikers op deze mooie 2e Paasdag.

Een keurig fietspad, dat wel. Maar het gaat ten koste van de romantiek.

Bij het voormalige station Labbeck (km. 15.3) zijn de ruïnes ervan enigszins gefatsoeneerd en veilg gemaakt en voorzien van een informatiebord. Dat was in 2009 (klik!) ook nog niet het geval.

Fietspad bij Am Stielenberg, Labbeck.

Fietspad bij Am Löwenberg bij Labbeck.

Bij Am Löwenberg verlaat het fietspad opeens de spoordijk en zwenkt naar beneden.

De spoordijk gaat als een woestenij nog een dikke honderd meter voort.

Maar houdt bij de kruising met Marienbaumerstrasse abrupt op. Het viaduct dat hier lag is in de jaren '70 gesloopt.

Ook gesloopt is hektometersteen 14.8 die bovenop de spoordijk staat.

Op een van de vele informatieborden die de huidige Boxteler Bahn rijk is vinden we een plaatje van het viaduct in de nadagen van zijn bestaan.

Michiel bestudeert het informatiebord. Niet alleen het viaduct is gesloopt, ook de spoordijk is over een lengte van ca. 100 meter volledig afgegraven. Hier slingert het fietspad weer omhoog...

Om als asfaltlint verder richting Xanten te voeren.

We reden er bijna aan voorbij, maar bij km. 14.1 zit nog deze fraaie duiker in de spoordijk. Het water dat er doorheen voert is de Hohe Ley.

Een blik in de duiker bij km. 14.1. Natte voetenwerk hebben wij hier graag voor over.

Over de Urseler Strasse lag een viaduct (km. 13.5), waarvan wij de ruïneuze restanten (klik!) in 2009 nog fotografeerden, maar die nu opgeruimd zijn. In plaats daarvan liggen er nu haarspeldbochterige op- en afritten voor de bikende goegemeente.

Spoordijk met fietspad bij de Urseler Strasse.

Spoorfietspad in de richting van Xanten.

Het fietspad gaat met een boog om wachtpost 76 (km. 13.1) heen.

Spoorfietspad te Xanten-Ursel.

Spoorfietspad te Xanten-Ursel. (Het duikertje (klik!) bij km. 12.4 hebben we deze keer overgeslagen)

Wachtpost 77 bij de Wesendonkshof (km. 11.9).

Direct voorbij wachtpost 77 ligt goed verborgen een duikertje over de Niedere Ley (km. 11.9).

Daarna volgt een stuk spoordijk dat zwaar verwilderd en tamelijk ontoegankelijk is.

Maar na een paar honderd meter gaat het weer strak geasfalteerd verder over het vroegere spoortracé, inclusief jonge aanplant.

Maar vreemd genoeg houdt dat ook weer op na nog eens een paar honderd meter. Het fietspad voegt zich links van het spoortracé dat daarna weer sterk verwilderd en ontoegankelijk is.

Op een paar plekken heeft men hier het spoortracé wel getracht te ontginnen, maar om onduidelijke reden is dat niet doorgezet.

In het verwilderde stuk moet een duiker gezeten hebben over de Tuenglergraben, maar die is verdwenen (de duiker).

Ter hoogte van de Fingerhutsweg ligt het fietspad links van het tracé.

En iets verderop rechts ervan.

Informatiebord over de Boxteler Bahn bij de Fingerthutsweg.

Nog een kort stuk dichtgegroeid tracé tussen de Fingerhutsweg en de Trajanring ten westen van Xanten,

En dan zijn we in Xanten, waar de Boxtelstrasse langs het vroegere emplacement van Xanten NBDS ligt.

Van het station is niets meer te vinden. Een klein stuk "terrain vague" aan de Küvenkamp doet hier iets van een vroeger emplacement vermoeden.

Maar het zijn deze akelige bedrijfsgebouwen die de plek van het station hebben ingenomen.

Om u een indruk te geven van het NBDS-station te Xanten (km. 10.2) een kiekje dat we van een van de informatieborden langs de lijn geleend hebben. Het gebouw is in de jaren '70 afgebroken, we zien het hier dus in zijn nadagen.

Tot slot een "artists impression" van het station Xanten dat in 1902 ontworpen is door W. de Jong, bouwkundige bij de Staatsspoorwegen in Utrecht. De Jong was ook de architect van o.a. de stations in Woerden en Meerssen. Deze tekening komt uit het Bouwkundig Weekblad van 31-1-1903.