Railtrash! » Enschede Zuid-Ahaus

In aansluiting op onze veeldelige reeks spoortochten langs de GOLS en die eindigde in Enschede, gaan we verder in het vroegere land van Diggelfjoer. Vandaag nemen we de spoorlijn Enschede Zuid - Ahaus van de Ahaus-Enscheder Eisenbahn Gesellschaft (AE) onder handen. Deze lijn kwam in de vorige reportage al ter sprake, want aan de westkant van Enschede had deze een aansluiting op het GOLS-net (Enschede aansluiting). Zoals zovele iets te laat aangelegde lokaalspoorlijnen, had deze spoorweg maar een korte bloeiperiode. De opening van deze 20 kilometer lange, grensoverschrijdende lijn vond plaats in 1903. Vanaf Ahaus liep de lijn in noordwestelijke richting via Alstätte, stak bij Broekheurne de Nederlandse grens over en vond zijn hoogtepunt bij station Enschede Zuid, waar een behoorlijk groot emplacement met vele aansluitingen verrees. Daarna voerde het nog twee kilometer verder tot de aansluiting op de GOLS-lijn. De lijn werd in 1970 voor doorgaande goederenvervoer gesloten, nadat het reizigersvervoer op het Nederlandse gedeelte al rond de oorlog gesneuveld was. Daarna werden het resterende vervoer op zowel het Nederlandse als het Duitse gedeelte langzaamaan afgebouwd en de sporen opgebroken De laatste sporen verdwenen tussen Alstätte en Ahaus in 2006/2007. (NB In juli 2014 is deze reportage aangevuld met enkele foto's van een bruggetje bij Broekheurne en van de brug over de Alstätter Aa bij Alstätte.) Zie overigens voor een uitgebreide website over de geschiedenis van Enschede Zuid de website "Zuiderspoor".

Dit beeld kent u mogelijk nog van de voorgaande reportage, want hier lag het aansluitpunt van de lijn Ahaus-Enschede Zuid op de lijn Boekelo-Enschede Noord. We staan hier in de berm van de Westerval te Enschede, ter hoogte van de Parkweg.	Zelfde punt, maar dan de blikrichting in oostelijke richting. Naar links boog de lijn van de GOLS af naar Enschede Noord en naar rechts voerde de lijn van de Ahaus-Enscheder Eisenbahn Gesellschaft (AE), waar tegenwoordig de voortzetting van Westerval ligt.	Enschede, langs de Westerval. Hier lagen de kilometrisch gezien de eerste paar honderd meter van de AE en volgens de Grote Heusinkveld (blz. 111) moeten hier ook een paar industrie-aansluitingen zijn geweest, maar noch van het hoofdspoor, noch van de aansluiting kunnen we een restant terugvinden. De vooruitgang is ook hier weer onverbiddelijk geweest.	Toch nog een kleine update (maart 2015): langs de Westerval is nog wel het tracé terug te vinden van de spooraansluiting naar de Gebr. Kooy. Recent heeft men dit zelfs van begroeiing ontdaan.	Glurend door het hek aan de achterzijde van het terrein van de fa. Gebr. Kooy zien we zelfs het spoor nog in de bestrating liggen! (foto 22 maart 2015)
Terug weer naar 2014, naar de Pathmossingel, waar het spoor naar Enschede Zuid deze kruiste.	Het spoor voerde na de kruising met de Pathmossingel verder door deze groenstrook tussen het Volkspark en de huizen aan de Pathmossingel.	Ook dit plantsoen tussen de St. Elisabethstraat en het Volkspark moet vroeger spoortracé zijn geweest.	Het spoortracé voert verder als fietspad tussen zeer recente nieuwbouwhuizen met straatnamen als De Triomfboog en De Groene Boog. Ongetwijfeld stond hier destijds allerlei rommelige industrie die aan het spoor verbonden was. Helaas, helaas, allemaal weg en herontwikkeld in kille, neoliberale welvaartsstijl.	Verderop, ter hoogte van de Blekerstraat, staat weer wat oudere bebouwing. De doorgang rechts tussen die lage jaren '60 gebouwtjes suggereren een spooraansluiting, maar zeker weten we het niet.
Tussen de Blekerstraat en de Haaksbergerstraat gaat het tracé als fietspad verder.	Ook hier nog een paar, oude rommelige industriebouwsels die aan decennia van saneringsdrang zijn onsnapt.	Bij de Haaksbergerstraat/Zuiderval boog het spoor in zuidelijke richting (naar rechts) af. Rechts de voormalige textielfabriek van G. Jannink en Zonen.	En hier aan de Zuiderval ontvouwde zich het emplacement van station Enschede Zuid.	Zuiderval / Industriestraat. Het stationsgebouw Enschede Zuid stond ongeveer rechts waar dat witte gebouw staat.
Langs de Industriestraat te Enschede nog een paar rommelige jaren '60-panden die de tijd dat hier een tamelijk groot goederenstation was nog hebben meegemaakt.	Ook hier een nog een stuk braakliggend terrein. Als ik het goed heb was hier vroeger de Katoenmaatschappij voorheen Van Dam. Het terrein wacht nu op herontwikkeling.	Onvoorstelbaar dat hier dan ook nog een groot viaduct over het spooremplacement gelegen moet hebben.	Langs de Industriestraat vinden we nog een schuingeplaatst toegangshek (rechts) dat ongetwijfeld met een spooraansluiting van doen had.	Achter het hek is een dichtbegroeid, vaag terrein met allerlei troep en -het bewijs- een stapel zeer oude, verrotte dwarsliggers.
Op de plek van de vroegere kolenopslagplaats staat nu heel toepasselijk een tankstation van Total.	En over het doorgaande spoor rijdt nu het Schienenersatzverkehr in de vorm van een autobus.	Een straatnaambordje herinnert nog aan een bepaald facet van het spoorse verleden te Enschede Zuid.	Helaas biedt Enschede Zuid ons verder nog weinig dat aan vroeger refereert. We volgen de Zuiderval per auto en proberen ons machteloos voor te stellen hoe het hier in tijden van lokaalspoorwegen moet zijn geweest...	Per automobiel gaat het verder over het 'spoor' richting de A35.
Voorbij de snelweg komen we in iets rustiger vaarwater, de Buurserstraat, en neemt de kans op herkenbaar spoorverleden weer enigszins toe.	Dit fietspad zou wel een spoor geweest kunnen zijn. Dan moet hier ook de halte Esmark (km. 4.9) geweest zijn (van 1904 tot 1922).	De spoorlijn maakte hier een flauwe boog naar links. Het monument op de voorgrond is ter nagedachtenis aan een van de slachtoffers van de Vuurwerkramp, die overigens aan de andere kant van Enschede plaatsvond.	Bij de Zuid-Esmarke ligt nog een stukje herkenbare spoordijk.	Dit is een kruisend weggetje bij de Zuid-Esmarke. Het spoor lag hier dwars in beeld. De wegverharding met klinkers is nog een typisch stukje spoorwegovergang bestrating. Na deze overweg is het spoortracé over een lengte van enkele honderden meters uitgevaagd.
Iets verderop, op het landgoed Smalenbroek is nog een stuk vrij gave spoordijk te vinden, helaas nogal sterk begroeid.	In een sloot langs de spoordijk steekt nog een ijzeren dwarsligger juist boven het water uit.	Enkele honderden meters vinden we dit fraaie, overwoekerde bruggetje over een afwateringssloot door het bos door het landgoed Smallenbroek.	Begroeid spoortracé op het landgoed Smalenbroek.	Aan de Arendsweg is de spoordijk zelfs met een stuk hekwerk afgesloten.
Vanaf de Arendsweg ging het hier schuin door het weiland richting station Broekheurne. De spoordijk is grondig uitgevaagd.	Toegangsweg naar het grensstation Broekheurne. Het spoor lag rechts in het weiland.	Van het grensstation Broekheurne zijn zo'n beetje alle gebouwen nog aanweizg. Dit is de goederenlood, die nu als woonhuis in gebruik is.	En hier het station Broekheurne. Ook een particulier woonhuis nou. De langgerekte vorm verraad de douanefunctie van het gebouw.	Door de sterke begroeiing en de vlak langs het gebouw liggende weg valt het niet mee om een fatsoenlijke foto te maken, maar dit geeft wel een indruk van het station.
Beambtenwoning bij het station van Broekheurne.	En nóg een dienstwoning van station Broekheurne.	Bij het station staat ook nog het restant van een turfstrooiselfabriek. De turf werd per smalspoor aangevoerd uit Duitsland en het hier gemaakte turfstrooisel werd uiteraard per spoor naar elders afgevoerd.	Precies op de grens met Duitsland lag hier een kruising van het smalspoor van de turfstrooiselfabriek met de spoorlijn richting Ahaus.	De rechtopstaande dwarsligger staat precies op de grens en markeert tevens het spoorverleden. Het paard is misschien nog een nakomeling van de paardentractie die de smalspoorwagentjes vervoerde.
We zijn in Duitsland, bij de buurtschap Alstätter Brook. Het spoortracé is hier een landbouwweggetje geworden.	In het weggetje bevindt zich nog een originele duiker (foto uit 2004).	Verderop raakt het weggetje steeds meer begroeid, totdat het geheel onbegaanbaar wordt.	Voorbij de vuilnisbelt bij Brinkerhook vinden we deze venijnige hobbel in een kruisende weg.	Vanaf de overweg is het tracé richting Enschede onbegaanbaar en geheel dichtgegroeid.
Maar de andere kant op, richting Alstätte/Ahaus, is het tracé nog redelijk 'open'. Tot hier lagen dan ook tot voor enkele jaren nog de rails. Op het spoor werden dikwijls goederenwagens gestald van de Ahaus-Alstätter Eisenbahn Gesellschaft (AAE), een verhuurmaatschappij van goederenwagens die in Alstätte zijn thuisbasis heeft. Daar komen we straks nog op terug.	De verdwenen spoorlijn blijkt blijkens informatiepanelen in de berm van de weg onderdeel geworden te zijn van een touristische fietsroute, waarbij men overigens niet óver het tracé kan fietsen, maar net als wij zig-zag via de openbare de lijn moet trachten zien te volgen.	Even een beeld uit 2004 vanaf ongeveer dezelfde plek, toen de rails er nog mild overwoekerd lagen.	Nu liggen (zoals zo vaak in Duitsland bij opgebroken spoorlijnen) alleen nog rails in het asfalt van de overwegen.	Net als hier, aan de Brinker Esch, ten noorden van Alstätte.
Verderop heeft men het tracé in gebruik genomen als dumpplaats van tuinafval.	En hier os het tracé zelfs al helemaal verdwenen onder het plaveisel van een modern bedrijfsgebouw.	De voormalige spoorwegovergang in de Enscheder Strasse te Alstätte. Hier trouwens geen rails in het asfalt.	Voorbij de overweg is het spoortracé sterk begroeid.	Even verderop, vlakbij het station, staan wat bedrijfsgebouwen waar we nog wat spoorrestanten aantreffen.
Er blijkt zelfs een geheel overwoekerde en deels gedemonteerde rangeerlocomotief te staan!	Een kwartet eenden begroet ons en wil ons nog een ander curiosum laten zien: een oude, houten goederenwagen.	Mogelijk is deze wagen als een soort van magazijngebouwtje of opslagplaatsje blijven staan of het stond gewoonweg niet in het sloopbestek.	De wagen staat nog op een stukje spoor, waar ook nog een paar wielstellen op staan te roesten.	Het spoortje eindigt tegen de kopwand van een loods. Het stootjuk is van klassieke makelij met omhooggebogen spoorstaven.
Aan de andere zijde van de Gronauer Strasse begint het emplacement van station Alstätte (km. 11.679). Het stationsgebouw staat er nog en is goed onderhouden en in gebruik als kantoor van de AAE. De sporen zijn rond 2007 allemaal opgebroken.	Het perron van station Alstätte.	Ter vergelijking even een opname uit 2004, toen er nog spoorse activiteit plaatsvond op het station Alstätte.	Nog een foto uit 2004. Op de achtergrond staat een moderne wagenwerkplaats.	De werkplaats staat er nog steeds, maar is nu dus 'ontspoord'.
Ter vergelijking nog een foto uit 2004 met spoorse activiteit.	Het emplacement van Alstätte is nu een tamelijk doelloze vlakte.	We verlaten Alstätte en koersen langs de opgebroken spoorlijn verder richting Ahaus.	Spoorwegovergang ten zuiden van station Alstätte. Op de achtergrond (niet zichtbaar) moet nog een brug over de Alstätter Aa liggen.	Die brug hebben we niet gefotografeerd, maar op deze foto uit 2004, toen het spoor er dus nog lag, is hij een beetje te zien.
Ik kan het toch niet laten om nog wat oude foto's in te lassen: hier de overweg van de vorige foto, in 2004, compleet met overwegbomen.	Nog een stemmige foto uit 2004, kort na een regenbui, met op de achtergrond de spoorbrug over de Alstätter Aa.	Op 19 juli 2014 waren wij voor zaken nog even terug in Alstätte en kwamen er toen tot onze verrassing achter dat men hier een stuk spoortracé kennelijk aan het ombouwen is tot weg of fietspad. Ook het gedeelte dat naar de brug over de Alstätter Aa leidt.	Van de gelegenheid konden wij meteen gebruik maken om nog een omissie recht te zetten: enkele detailfoto's van de brug over de Alstätter Aa. Tenslotte is dit toch het grootste kunstwerk in de lijn.	De brug is een naoorlogs product. De oorspronkelijke brug heeft de Krieg niet overleefd.
Op de brug ligt nog het spoor, maar hoe lang nog? De werkzaamheden zijn tot aan de brug gevorderd, maar onduidelijk is voor ons nog wat de consequenties voor de spoorbrug zullen zijn.	Enkele honderden meters verderop, nabij Schmäing.	Hier lag de spoorlijn parallel aan de weg naar Wessum.	In de diverse zijweggetjes is het spoor in het asfalt achtergebleven.	Enkele honderden meters verderop idem dito.
Tussen Alstätte en Wessum.	Zelfde punt als de vorige foto, maar dan gezien richting Alstätte.	Hier geen hobbel, maar een kuil in de weg op de plaats van de spoorwegovergang.	Met vergeten dwarsligger.	We naderen station Wessum, waar de schrale grond van het opgebroken emplacement interessant flora oplevert.
Bahnhof Wessum. Ter vergelijking nog een foto uit 2004, met spoor.	Voormalig station Wessum (km. 17.261anno 2014. Met karakteristieke jacobsladder.	Spoortracé ten oosten van Wessum.	Brug over de Flörbach ten oosten van Wessum (km. 18.053)	Brug over de Flörbach ten oosten van Wessum.
Spoortracé ten oosten van Wessum.	Bij het Rosenthal, ten noordwesten van Ahaus. Het tracé is op de achtergrond ruw doorsneden door een nieuwe rondweg. Misschien was de aanleg van die weg wel de genadeklap voor het bestaan van het lijntje.	Aan de andere zijde van de rondweg (achtergrond) is het spoortracé opeens fiets-/wandelpad geworden.	Hierin bevindt zich ook nog een oude, zij het gemoderniseerde spoorbrug over de Ahauser Aa (km. 19.340).	Spoorfietspad richting Ahaus.
Kruising met de Heeker Strasse te Ahaus.	Met een gracieuze boog buigt het spoor zich richting Ahaus aan de spoorlijn Gronau-Coesfeld.	Maar blijft nog even op gepaste afstand van die lijn liggen.	Vlak voor het station sloot onze lijn hier aan op het emplacement van Ahaus.	Bahnhof Ahaus, met dichtgetimmerd Stellwerk Anf.
Hetzelfde Stellwerk Anf in betere tijden (2004). Zoals u ziet stonden er toen ook nog 'Formsignale' op het emplacement.	We kijken hier de andere kant op; de lijn uit Enschede sloot hier links aan op de lijn uit Gronau.	Ter vergelijking een beeld van dezelfde situatie in 2004.	Achter het Stellwerk Anf ligt trouwens nog een interessant spoortje dat we een volgende keer eens aan een kritisch onderzoek zullen blootstellen.	Zal wel een spoor naar Burg Steinfurt zijn ofzo, waarvan een restant nog als industriespoor in gebruik is (of althans er nog ligt). Gaan we later dus nog eens onderzoeken, want de zon staat al laag en de maag begint te knorren...
Dus gauw nog even het mistroostige station van Ahaus inspecteren...	Blik vanaf het perron richting Stellwerk Anf, met rechts dus dat andere lijntje.	Het hoge en het lage perron van Bahnhof Ahaus...	Zijn perrontunnel.	Zijn opgebroken en gesaneerde emplacement.
En zo vinden we het wel welletjes. Wij gaan dineren bij China Restaurant Golden Dragon aan de Bahnhofstrasse te Ahaus. Als vanouds weer prima! Inzet: de rekening.

Totaal aantal foto's: 116 | Maak web foto albums met Jalbum | Chameleon skin | Help

Enschede Zuid - Ahaus, 29 mei 2014 / copyright Victor M. Lansink - Railtrash!