Railtrash! » Holzheim-Rommerskirchen

“Strategische Bahndamm” Holzheim-Rommerskirchen, 22 juli 2016 - Aan het begin van de 20ste eeuw stelde de Deutsche Reichsbahn onder invloed van generaal Alfred van Schlieffen een heel programma op voor de aanleg van nieuwe, strategische spoorlijnen die in geval van oorlog het Duitse leger in staat stelde om effectief troepen en materialen richting het front met Frankrijk aan te voeren. Een onderdeel hiervan was de zg. Rhein-Mosel Entlastungsstrecke, die, zoals de naam al aangeeft, ontworpen was om de vervoerscapaciteit tussen het Ruhrgebiet en de Moeselstreek te vergroten. Ook zou daarmee een snellere verbinding met het kolenbekken in de Elzas mogelijk zijn, dat toen nog in Duitse handen was. De Rhein-Mosel Entlastungsstrecke bestond uit een aantal nieuw aan te leggen lijnen en uit enkele metersporige Kleinbahnen die tot hoofdspoorlijnen omgebouwd zouden worden. Het gehele traject liep van Holzheim ten zuiden van Neuss via Rommerskirchen, naar Horrem, Liblar en Rheinbach. Daarvandaan ging het naar Ringen, waar de lijn zich zou vertakken, enerzijds naar het Ahrtal en anderzijds naar Remagen. Tussen Holzheim en Rommerskirchen was al een lijn gepland als verbinding tussen de bruinkoolgebieden bij Bergheim en het Ruhrgebiet. Vanwege het toegevoegde strategische karakter werden die plannen aangepast: de weinige bogen werden verruimd, de hellingen nog minder steil gemaakt en alle gelijkvloerse wegkruisingen eruit gehaald. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is druk aan de diverse lijngedeelten gebouwd, maar de aanleg werd in 1918 gestaakt. Strategische spoorlijnen mochten volgens het Verdrag van Versailles niet verder gebouwd worden, maar de Ruhr-Mosel-Entlastungsstrecke was een uitzondering en mocht enkelsporig en zonder verbindingsbogen met kruisende spoorlijnen afgebouwd worden. In december 1923 werd de aanleg opnieuw en nu definitief stilgelegd, eenvoudig omdat het geld op was en de economische noodzaak grotendeels was weggevallen. Wij zullen u in deze reportage meenemen over het 13 km. lange gedeelte tussen Holzheim en Rommerskirchen, het grotendeels voltooide tracé van een typisch strategische spoorlijn zoals U ze meer op Railtrash! kunt aantreffen. Omdat de lijn vrijwel vlak moest liggen, zijn in het licht heuvelende landschap over bijna de volle lengte spoordijken en ingravingen aangelegd, alsmede vele kunstwerken in de vorm van bruggen en viaducten, waarvan er bijna 100 jaar na dato nog vele als nutteloos bouwwerk resteren. Rails hebben hier nooit gelegen. Het traject is nu grotendeels een fiets-/wandelroute, waar gelukkig geen asfalt aan te pas is gekomen.

Fragment van de spoorkaart van Duitsland, zo'n honderd jaar geleden, met links van het midden de geplande, strategische baan van Holzheim bij Neuss naar Rommerskirchen.	Bahnhof Holzheim ten zuiden van Neuss, aan de spoorlijn Neuss - Düren, het gedroomde beginpunt van de Strategische Umgehungsstrecke van het Ruhrgebiet naar het Ahrtal.	De afsplitsing zou even ten zuiden van Holzheim moeten komen, op de achtergrond naar links. Deze foto is gemaakt vanaf de spoorwegovergang in de Friedhofstrasse.	Holzheim, spoorwegovergang in een landbouwweggetje. De strategische lijn zou hier op de achtergrond naar rechts moeten afbuigen, maar het weiland biedt geen aanwijzingen daartoe.	Pas ten zuiden van de Kapellener Strasse bij Holzheim vinden we de eerste concrete aanwijzingen in de vorm van dit begroeide tracé met parallel gelegen landbouwersweggetje. We zijn hier overigens op een steenworp afstand van het bekende kunstmuseum Insel Hombroich waar de strategische baan vlak langs ligt.
Enkele honderden meters verderop vinden we eerste bouwwerk: een laag, ruïneus viaductje dat als onderkomen dient voor allerlei landbouwtrash.	Onder het viaduct hangt dit gietijzeren plaatje waarvan we niet weten of het ook heel oud is.	Langzaam maar zeker wordt de spoordijk hoger en maakt de lijn zich op voor de oversteek van het riviertje de Erft. Langs de sterk begroeide dijk is een laag, stenen muurtje gemaakt.	Van de brug over de Erft is niets meer te bekennen (als die ooit gebouwd is tenminste). De naastgelegen fiets-/voetgangersbrug is van later datum.	Vanaf hier begint dan ook het fiets-/voetpadtracé over de strategische spoordam. We treffen hier ook een stenen kunstwerk aan waarvan we eerst dachten dat hij ontsnapt was uit het Insel Hombroich, maar het blijkt om het eerste deel van de "Sieben Scheiben" te gaan van de kunstenaar Ulrich Rückriem.
Een paar honder meter verderop een goed verstopt betonnen viaductje bij het gehucht Helpenstein.	Weer enkele honderden meters verder een soortgelijk, maar groter viaduct over de Helpensteiner Weg bij Münchrath.	Het viaduct toon sporen van Kriegsschäden.	Het fiets-/voetpad over de Strategische Baandam is tot ons genoegen een bescheiden paadje zonder asfaltering.	De spoordijk wordt allengs hoger en daarmee ook de kunstwerken groter en zwaarder uitgevoerd, zoals dit viaduct tussen Hülchrath en Neukirchen.
Bij het viaduct is een kleine memorietafel ingericht met oude foto's van de aanleg van de lijn, waarvan we u deze niet willen onthouden.	Bij Neukirchen was een station gepland. Op het gedroomde emplacement ligt nu -lekker vlak- een sporterrein.	Of had dat misschien in het aanpalende bos moeten komen? Het merkwaardige van dit bos is dat het meerdere parallel gelegen paden kent op enkele meters van elkaar, alsof elk pad een spoor had moeten worden.	De buitenrand van het emplacement wordt afgezoomd met hardstenen palen die de eigendomsgrens van de spoorwegen vormen.	In het verlengde van de Viehstrasse ten zuiden van Neukirchen is een wegviaduct over het spoor verdwenen. De weg is doorgetrokken en ligt in een kuil. Het kruisende pad is het spoortracé.
Langs de Viehstrasse staan ook hardstenen palen die het spoorwegterrein markeren of het talud van de weg afgrenzen. Kennelijk is de Vieh Strasse dus ook een door de spoorwegen omgelegde weg.	Het spoortracé gaat verder als een pad en komt in een steeds diepere ingraving te liggen. Nabij de buurtschap Ramrath passeren we dit fraaie wegviaduct over het tracé van de 'Strategische Unvollendete".	Langs de weg over het viaduct staan ook weer palen die de rand van het wegtalud markeren.	Iets verderop, bij Hoeningen, een van de Sieben Scheiben.	200 meter verder, ook bij Hoeningen, dit fraaie betonnen viaduct van een kruisende weg.
Met bovenaan, langs de weg weer hardstenen palen.	Na de ingraving bij Hoeningen gaat het tracé verder op maaiveldniveau bij Widdeshoven.	Een straatnaambordje verraad de achtergrond van een ogenschijnlijk onschuldig landbouwweggetje. Van een "Damm" is hier overigens geen sprake.	Aan de Bruchstrasse bij Widdeshoven weer één van de Sieben Scheiben.	Weer een paar honderd meter nog zo'n fraaie betonnen wegviaduct.
Zelfde viaduct vanaf het talud bekeken. Het bouwsel heeft nog zijn oorspronkelijke hekwerken.	Bovenop het viaduct. Het landweggetje dat er overheen ligt, wordt niet meer gebruikt en is zwaar overwoekerd.	Nog een detail van het viaduct, waaruit de constructiewijze met afzonderlijke betondelen blijkt.	Eigenlijk zouden we deze reportage in de winter moeten maken, want het was nog best lastig om de kunstwerken door alle gebladerte goed in beeld te krijgen.	Nog een detailopname.
Eindstuk van het hekwerk.	Bevestiging van het hekwerk aan de bovenrand van het viaduct.	En nog één foto om het af te leren.	We sjokken voort over het tracé richting het dorp Anstel door een ingraving.	Op een gegeven moment verbreedt de ingraving zich. We dachten eerst met een mogelijk emplacement van doen te hebben, maar vermoedelijk is het een zandwinning geweest voor de aanleg van de Bahndamm elders op het tracé.
Ter hoogte van het dorp Evinghoven weer één van de Sieben Scheiben.	Viaduct over een niet meer gebruikt landweggetje bij Evinghoven. Inmiddels zijn we weer uit de ingraving en lopen we over een forse dijk.	We kruisen de Gillbach bij Evinghoven via deze fraaie betonnen brug, of eigenlijk een fors uitgevoerde duiker.	Nog een viaduct over een in onbruik geraakt landweggetje.	Wellicht heeft er zelfs nooit een weg gelegen, maar was dit een op voorhand geconstrueerde doorsnijding van het tracé.
Nog een opname van het viaduct van beneden af gezien, in stille bewondering voor de forse betonwerken voor deze Strategische maar ook tragische, unvollendete Bahndammmmmm.	Houten bruggetje voor de wandelaars in het tracé dat ons verder richting Anstel en Rommerskirchen voert.	Viaduct “Am Frohnhof” tussen Anstel en Frixheim.	Even een view van de omgeving, die gedomineerd wordt door bruinkoolcentrales, zoals deze bij Neurath (links) en Frimmersdorf (rechts).	Viaduct Ziegelstrasse bij Nettesheim.
Zeer laag viaduct in de Wyckgasse bij Nettesheim.	Viaduct in de Lommertzweg bij Nettesheim.	Asymmetrische, betonnen brug over de Gillbach bij Nettesheim.	De andere zijde van de brug over de Gillbach bij Nettesheim.	Viaduct bij de Hermeshof tussen Nettesheim en Rommerskirchen.
Op het viaduct een plaquette waarop men het hele verhaal nog eens rustig na kan lezen.	We naderen Rommerskirchen. Links de spoordijk van onze unvollendete strategische Umgehungsstrecke. Rechts op de achtergrond het station van Rommerskirchen, waar juist de trein van Keulen naar Mönchengladbach stopt, haaks op onze lijn. Men had voor Rommerskirchen dan ook een “Turmbahnhof” (viaductstation) bedacht, maar door het niet-doorgaan van de Strategische Bahn, is dat er nooit gekomen.	Vanaf de Landstrasse heb je een mooi zicht op het station van Rommerskirchen. Rechts is het landhoofd te zien voor het (nooit gebouwde?) viaduct dat over de lijn naar Mönchengladbach. Op internet lazen we dat Rommerskirchen een T-vormig Stellwerk (seinhuis) had, maar dat is helaas in 2007 afgebroken.	Noordelijke landhoofd voor de kruising van station Rommerskirchen.	En het zuidelijke landhoofd.
Bahnhof Rommerskirchen. Op de voorgrond wellicht Trümmer van het afgebroken Stellwerk?	Voorbij Rommerskirchen gaat de Bahndamm nog een klein stukje door.	En voegt zich dan samen met de nog steeds in gebruik zijnde goederenlijn van Rommerskirchen naar het Kraftwerk Niederaussem. Dat is in feite een wel voltooid en zelfs nog bestaand deel van de Umgehungsstrecke naar Remagen en het Ahrtal, maar voor ons zit het er voor vandaag op. Wij pikken de draad pas weer op in het Ahrtal, waar een paar interessante ex-spoortunnels te vinden zijn. Wordt vervolgd dus.

Totaal aantal foto's: 63 | Maak web foto albums met Jalbum | Chameleon skin | Help

Holzheim - Rommerskirchen, "Die Unvollendete", 2016 - copytight Victor M. Lansink / Railtrash!